کاربرد تحلیل عاملی و خوشه ای در ارزیابی فضایی- مکانی شهرستان های استان فارس

مقدمه و هدف پژوهش: در مطالعات جغرافیایی شهرستان های استان فارس به دلیل تنوع پدیده های مکانی و ویژگی های متعدد آن ها (مانند: جمعیت، وسعت و ناحیه جغرافیایی) امکان مطالعه به صورت مجزا مقدور نیست و لذا اولین گام برای مطالعه پدیده های مکانیِ دارای ویژگی های متعدد، طبقه بندی آن ها در گروه های همگن است. روش تحلیل عاملی یکی از پیچیده ترین و بهترین روش ها برای تعیین مهم ترین عوامل مؤثر بر توسعه یافتگی محسوب می شود. روش پژوهش: در پژوهش حاضر روش کار ترکیبی از روش های اسنادی، تحلیلی است. در این مطالعه با استفاده از آمارنامه سال 1385 استان فارس، 43 شاخص و در 6 گروه آموزشی، صنعتی، کشاورزی، بهداشتی، فرهنگی ـ مذهبی و سیاسی ـ اداری، استخراج و در خصوص 23 شهرستان استان فارس مورد مطالعه قرار گرفتند. و در تجزیه و تحلیل، تکنیک های آماری z-score و روش های تحلیل عاملی و خوشه ای بکار گرفته شده؛ در نهایت نتایج به صورت سطح بندی شهرستان ها بر مبنای روش تحلیل خوشه ای در قالب نقشه تنظیم و ارائه گردیده است. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش 43 شاخص انتخاب شده به6 عامل تقلیل یافته اند که 5/89 درصد واریانس را در برگرفته اند. در بین 6 عامل، عوامل اجتماعی ـ اقتصادی به عنوان عامل برتر شناخته شده که 5/59 درصد واریانس را پوشش می دهد و به تنهایی تأثیرگذارترین عامل در مطالعه می باشند. سپس با استفاده از روش خوشه ای شهرستان های استان فارس از نظر سطح توسعه یافتگی، در 4 گروه همگن طبقه بندی شدند که شهرستان شیراز در گروه یکم (برخوردارترین مناطق استان فارس) و شهرستان های فراشبند، مرودشت، جهرم، بوانات، فیروز آباد، قیروکارزین، استهبان، خرم بید، ارسنجان، لامرد، زرین دشت در گروه چهارم (محروم ترین مناطق استان فارس) قرار گرفتند